Kazanie na rozpoczęcie XVI Synodu Biskupów w Archidiecezji Warszawskiej, Bazylika Archikatedralna, 17 października 2021 r.

Bracia i Siostry!
W imię Boże rozpoczynamy XVI Synod Biskupów Kościoła Powszechnego. Ojciec Święty Franciszek rozpoczął synod w Rzymie w dniach 9 – 10 października br. W każdym kościele partykularnym, w diecezjach synod rozpoczyna się dzisiaj. Zaprosiliśmy do udziału w inauguracyjnej liturgii kapłanów – księży Dziekanów i delegacje świeckich z każdej parafii naszej Archidiecezji. Wystosowaliśmy także zaproszenie do wszystkich osób, które zechcą włączyć się w konsultacje synodalne. Nie chcemy wykluczać nikogo! Synod będzie miał trzy etapy: diecezjalny, kontynentalny i powszechny. Zakończy się zgromadzeniem biskupów w październiku 2023 r.
Często pojawia się pytanie co ten synod oznacza, dlaczego został przez papieża zwołany. Mówi o tym znaczenie samego wyrażenia „synod”, co przetłumaczone z języka greckiego oznacza „podążanie razem”, „przemierzanie drogi razem”. To „podążanie razem” dotyczy Kościoła, którego od momentu Chrztu św. jesteśmy członkami. Synod jest więc namysłem całego Kościoła nad nim samym. Jakim jesteśmy Kościołem. Co myślimy i mówimy o sobie samych? Czy jesteśmy wspólnotą sióstr i braci zwołanych w Duchu świętym i „podążających razem” przez drogę ziemską do domu Ojca Niebieskiego? Czy odczuwamy obecność Pana Jezusa w tej wspólnocie, czy dajemy się prowadzić przez Ducha świętego? Czy Kościół traktujemy jako swój dom, swoją wspólnotę, w którą się angażujemy, bierzemy za nią odpowiedzialność, umacniamy ją, kiedy trzeba bronimy jej i włączymy się w niezbywalny mandat tej wspólnoty – to znaczy mandat misyjny? Dlatego właśnie temat Synodu brzmi: „Ku Kościołowi synodalnemu: komunia, uczestnictwo, misja”. Pragniemy się nawracać na Kościół synodalny, na Kościół Komunię, Kościół Uczestnictwo, Kościół Misję. Jest to powrót do najgłębszej tożsamości Kościoła.
Zwraca na to uwagę dokument przygotowawczy XVI Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów. Warto przytoczyć cytat tego ważnego dokumentu. „W pierwszym tysiącleciu „podążanie razem”, czyli praktykowanie synodalności, było zwyczajnym sposobem postępowania Kościoła rozumianego jako „lud zjednoczony jednością Ojca i Syna, i Ducha Świętego”. Tym, którzy dzielili ciało kościelne, Ojcowie Kościoła przeciwstawiali komunię Kościołów rozproszonych po całym świecie, którą święty Augustyn określił jako zgodność w wierze wszystkich ochrzczonych. Stąd wziął się szeroki rozwój praktyki synodalnej na wszystkich poziomach życia Kościoła – lokalnym, prowincjalnym, powszechnym – który znalazł swój najwyższy wyraz w soborze powszechnym. W oparciu o taką wizję Kościoła, wzorowaną na zasadzie uczestnictwa wszystkich w jego życiu, święty Jan Chryzostom mógł powiedzieć: „Kościół i Synod są synonimami””.
Pojawia się też pytanie: czego oczekujemy po rozpoczynającym się dzisiaj w diecezjach XVI Synodzie Biskupów? Potrafię odpowiedzieć następująco: pragniemy powrócić do źródeł i przeprowadzić „aggiornamento” – uwspółcześnienie Kościoła, którego jesteśmy członkami. Pragniemy na nowo ożywić w sobie łaskę Chrztu świętego i sakramentu Bierzmowania, na mocy których każdy z członków Kościoła jest jego pełnoprawnym obywatelem, mającym prawa i obowiązki. Komunia, uczestnictwo i misja są wymogami wiary chrzcielnej. Święty Paweł naucza: „Wszyscy zostaliśmy ochrzczeni w jednym Duchu, aby stanowić jedno Ciało… Wszyscy też zostaliśmy napojeni jednym Duchem” (I Kor 12,13). Chrzest jest dokumentem tożsamości chrześcijańskiej. Od samego Chrystusa każdy z nas otrzymuje prawo i obowiązek bycia aktywnym wyznawcą i świadkiem naszego Zbawiciela. Wypełniamy różne posługi i sprawujemy różne urzędy, obdarowani jesteśmy różnymi charyzmatami, ale podstawową godność mamy taką samą: jesteśmy dziećmi Boga w Jego Synu Jezusie, jesteśmy jedną rodziną – wspólnotą – komunią, której każdy członek ma troszczy się o innych a wspólnie wypełniamy misję przekształcania świata w kierunku Królestwa Niebieskiego. By wykonać owocnie tę misję potrzebujemy ustawicznego analizowania rzeczywistości w której żyjemy i prowadzimy misję zbawczą oraz wsłuchiwania się w głos Ducha świętego, który objawia nam wolę Boga w konkretnej rzeczywistości społecznej i kulturowej. Pomaga nam, byśmy owocnie odpowiadali na istniejące dzisiaj wyzwania, które dotyczą zarówno poszczególnych osób jak i całych społeczności. Stąd celem Synodu jest powrót do źródeł i „aggiornamento” – uwspółcześnienie Kościoła. Papież Franciszek cytując wielkiego teologia Jean Yves Congara mówi, że w Synodzie nie idzie o „wymyślenie alternatywnego, innego Kościoła”, tego nie wolno nam czynić. Chodzi natomiast o wypracowanie takich metod duszpasterskich, dzięki którym będziemy potrafili owocniej prowadzić misję ewangelizacyjną, przekonująco głosić światu Chrystusa, jedynego Zbawiciela człowieka i świata oraz czynić z ludzi jego wyznawców i świadków. Stąd konieczność nawrócenia całego Kościoła na Kościół Komunię, Kościół Uczestnictwo i Kościół Misję. Powinniśmy pokonać pokusę niechęci do przeprowadzenia jakichkolwiek zmian. Postawę „zawsze tak było”, „nie potrzeba niczego zmieniać” papież Franciszek nazywa trucizną w życiu Kościoła. Musimy takiej postawy unikać.
Aby było to możliwe nie możemy ulec w procesie synodalnym dwom niebezpieczeństwom obecnym we współczesnym chrześcijaństwie, także w Kościele katolickim. Chodzi o gnozę i pelagianizm. Z jednej strony nie powinniśmy ograniczać się do teorii, jakiegoś intelektualizmu, wtajemniczenia. Synod nie powinien przekształcić się w prace studyjne, wysublimowane ale abstrakcyjne rozważania, bez osadzenia ich w konkretnej rzeczywistości wspólnot parafialnych i diecezjalnych. Z drugiej zaś strony nie powinniśmy pokładać nadziei w naszych – tylko ludzkich wysiłkach. Stąd każde spotkanie grupy synodalnej będzie rozpoczynało się modlitwą (przygotowujemy wzorcowe nabożeństwa biblijne), szczególnie modlitwą do Ducha świętego z prośbą o Jego światło i moc.
Praca synodalna powinna być prowadzona w każdej parafii. W naszej Archidiecezji jest ponad 200 parafii. W modlitwę i konsultacje synodalne powinny włączyć się także różne środowiska poza i ponad parafialne: Archidiecezjalna Rada Duszpasterska, Rada Kapłańska, Zrzeszenia katolickie, Ruchy i Stowarzyszenia, Ośrodki naukowe, duszpasterstwa branżowe, nadzwyczajni szafarze Komunii świętej, ludzie przeżywający kryzys wiary, ci, którzy dokonali apostazji – niech powiedzą: dlaczego? Ludzie biedni, wykluczeni, młodzież, która coraz częściej zaczyna stronić od Kościoła, rezygnuje z katechezy. Zaproszeni są wszyscy. Chodzi tylko o wytworzenie atmosfery braterstwa, wzajemnego zaufania, woli ubogacania się zdaniem usłyszanym od brata czy siostry, choćby było ono diametralnie różne od moich przekonań. Błagajmy Ducha świętego, aby nas na drodze synodalnej oświecał i pomagał budować jedność w różnorodności. Prośmy, by Duch Święty uzdolnił nas do podążania razem drogą wolności w poszukiwaniu prawdy w miłości.
Wielką pomocą w autentycznym i owocnym przeprowadzeniu Synodu będzie obcowanie ze Słowem Bożym, lectio divina, lektura, medytacja i kontemplacja Pisma świętego. Każde spotkanie synodalne powinno rozpoczynać się od nabożeństwa biblijnego. Dzisiaj przeżywamy 29 Niedzielę okresu zwykłego. Jakie wskazówki dają nam wysłuchane przed chwilą fragmenty Pisma świętego? Fragmenty Księgi Proroka Izajasza, Listu do Hebrajczyków oraz Ewangelia Synoptyczna według św. Marka. Pierwsze i drugie czytanie mówią o niezbywalnej cesze tożsamości człowieka wierzącego, chrześcijanina – katolika. Cierpiący Sługa Jahwe i jego najdoskonalsza realizacja w osobie i dziele Jezusa Chrystusa, Arcykapłana Wielkiego. Tak jak Jezus, świadomy Jego wyznawca nie powinien „żyć dla siebie”, bo Chrystus nie żył dla siebie. Święty Paweł powie, że Syn Boży ogołocił samego siebie, przyjął postać sługi, wziął na siebie wszystkie nasze słabości i grzechy, pokonał je mocą miłości przeżywanej w dobrowolnej męce, krzyżu, cierpieniu, śmierci i chwalebnym Zmartwychwstaniu, które torują każdemu z nas drogę do Boga Ojca w Duchu świętym. Jest to wskazówka na budowanie w Kościele ducha braterstwa a poprzez Kościół budowanie braterstwa planetarnego, gdyż Kościół jest niejako sakramentem, znakiem i narzędziem jedności człowieka z Bogiem i jedności całego rodzaju ludzkiego.
Ewangelia święta podaje jeszcze konkretniejsze wskazówki na drogę synodalną. Dynamika przeczytanego fragmentu jest podobna do Ewangelii z poprzedniej niedzieli. Pamiętamy! Bogaty człowiek pytał Pana Jezusa, co ma czynić, aby osiągnąć życie wieczne. W dzisiejszej Ewangelii dwaj apostołowie: Jakub i Jan przybyli do Jezusa i poprosili go, by mogli zasiadać po prawej i lewej stronie w Jego chwale. Innymi słowy prosili Go o to, by więcej znaczyli niż pozostali apostołowie, by byli bliżej Jezusa, by byli pierwsi a w związku z tym, by posiadali większe wpływy, większą władzę w Chrystusowym Królestwie. Jezus ich wysłuchał. Rozpoczął z nimi dialog, przywołał pozostałych dziesięciu apostołów i wyjaśnił wszystkim właściwe rozumienie pierwszeństwa i władzy. „Wiecie, że ci, którzy uchodzą za władców narodów, uciskają je, a ich wielcy dają im odczuć swą władzę. Nie tak będzie między wami. Lecz kto by między wami chciał się stać wielkim, niech będzie sługą waszym. A kto by chciał być pierwszym między wami, niech będzie niewolnikiem wszystkich. Bo i Syn Człowieczy nie przyszedł, aby mu służono, lecz żeby służyć i dać swoje życie jako okup za wielu”.
Jakie wskazania na drogę synodalną możemy wyciągnąć z tego wydarzenia opisanego w dzisiejszej Ewangelii. Ważne są następujące etapy: spotkanie: synowie Zebedeusza podeszli do Jezusa; wysłuchanie – dialog: daj nam Panie miejsce po Twojej prawej i lewej stronie, nie wiecie o co prosicie; rozeznanie – wyjaśnienie: kielich pić będziecie, chrzest przyjmiecie, nie do Mnie należy dać wam miejsce po mojej stronie prawej lub lewej. Jest to ważna wskazówka na styl modlitwy i konsultacji synodalnej: spotkanie, wysłuchanie, rozeznanie. Na początku trzeba się spotkać z braćmi i siostrami w Chrystusie; trzeba się wzajemnie wysłuchać, wniknąć w to, co mówi druga osoba – bez uprzedzeń; w końcu po rozeznaniu dokonać wyjaśnienia, dojść do wspólnych wniosków. Aby autentycznie przeżyć każdy z tych etapów trzeba na początku wejść w intymny kontakt z Bogiem, przeżyć Jego Ojcostwo, gdyż jest to konieczny warunek, byśmy spotkali się jako bracia i siostry jednego, niebieskiego Ojca. Trzeba chcieć i potrafić wsłuchiwać się w Jego wolę, prosić o Jego mądrość, co pomoże każdemu z nas we właściwym rozeznaniu. Stąd koniecznym elementem pracy synodalnej jest adoracja: spotkanie, słuchanie Eucharystycznego Pana, który jest drogą do Boga Ojca w Duchu Świętym, by właściwie rozeznać, zgodnie z wolą Boga.
W naszej Archidiecezji rozpoczniemy prace synodalne w parafiach. Prosimy, by w każdej parafii była osoba kontaktowa, która wraz z księdzem proboszczem będzie animowała prace zespołu synodalnego. Pracujcie nad 10 problemami przekazanymi do każdej parafii a zaproponowanymi przez Sekretariat Generalny Synodu w Rzymie. Wybierzcie te, które najbardziej dotyczą waszej parafii. Można i trzeba dodać do tych problemów inne tematy, aktualne w danej parafii. Prosimy, by nie ograniczyć się do jednego spotkania. Powinno być ich kilka. Każde spotkanie powinno mieć charakter modlitewno – dyskusyjny. Owocem pisemnym tych spotkań powinien być parafialny dokument syntetycznie przedstawiający na trzech stronach podejmowane tematy i wnioski. Dokument ten trzeba przekazać księdzu Dziekanowi, który wraz z dekanalnym duszpasterzem młodzieży przygotuje syntezę dekanalną konsultacji synodalnych. Na podstawie tego dokumentu przeprowadzone będą konsultacje podczas kolędowego spotkania z biskupami w dekanatach. W ich trakcie każdy z księży biskupów spotka się zarówno z duchownymi jak i ze świeckimi przedstawicielami parafialnych zespołów synodalnych.
Dokumenty dekanalnych konsultacji przekazywane będą do diecezjalnego sekretariatu synodu, gdzie przygotowywany będzie końcowy dokument diecezjalny i przekazywany do Sekretariatu Episkopatu Polski. Szczegóły, których – ze względów czasowych – nie mogę podawać podczas tego kazania były, są i będą przekazywane sukcesywnie do każdej parafii. Oprócz klucza parafialnego prace synodalne będą prowadzone w różnych środowiskach kościelnych i świeckich. Przygotowaliśmy także pięć spotkań ogólnodiecezjalnych, na które zapraszani są wszyscy bracia i siostry mieszkający na terenie naszej Archidiecezji. Diecezjalne osoby kontaktowe: ks. Matteo, pani Beata i pan Piotr wystosowali specjalny list informujący o tych spotkaniach, zapraszający do udziału w nich i zawierający materiały pomocne w merytorycznym przygotowaniu do tych konsultacji.
W autentycznym przeżywaniu wiary i uczestnictwie w misterium Kościoła świętego bardzo ważne są znaki, symbole. Zwrócę uwagę na dwa z nich. Mszę św. dzisiejszą rozpoczęliśmy od czwartej formuły aktu pokutnego, od pokropienia ludu wodą święconą. Jest to nawiązanie do sakramentu Chrztu św., nowego narodzenia dla Boga i wejścia – jak przez bramę – do wspólnoty Kościoła Chrystusowego. Uświadamiamy sobie przez to, że w trakcie synodu wracamy do źródła. Źródłem jest Chrzest święty, dzięki któremu wchodzimy do wspólnoty ludu zwołanego w Duchu Świętym, do Kościoła i stajemy się jego pełnoprawnymi członkami, powołanymi do budowania komunii, przez uczestnictwo i wypełnianie misji apostolskiej.
Przed końcowym błogosławieństwem nasz biskup, ks. kardynał Kazimierz Nycz wręczy diecezjalnym osobom kontaktowym świece z logo synodu, zapalone od płonącego paschału, symbolu Chrystusa Zmartwychwstałego. Takie świece zostaną przekazane każdej parafii, z prośbą, by płonęły podczas parafialnych spotkań synodalnych, przypominając uczestnikom, że gromadzą się w imię Chrystusa umęczonego i zmartwychwstałego dla naszego zbawienia oraz o obecności Ducha świętego, którego światłu i mądrości ufamy bardziej niż własnej, ludzkiej inteligencji i kreatywności. Podczas prac synodalnych módlmy się, aby cały proces synodalny rozpalił płomień wiary i zaangażowania w misję Kościoła, by zapłonął on w sercach jak największej liczby naszych sióstr i braci, bo nawet jedna płonąca świeca może zapalić tysiące zgaszonych świec, a tysiące zgaszonych nie są w stanie zapalić nawet jednej świecy. To jest wielki symbol potrzeby naszego nawrócenia na komunijność, uczestnictwo i misyjność w Kościele Chrystusowym.
Maryja – Gwiazda nowej ewangelizacji – niech będzie dla nas w pracach synodalnych Nieustającą Wspomożycielką. Matko Kościoła, Królowo Polski – wspieraj nas, módl się za nami! Amen.